Her insan kazandıklarından tasarruf etmek ister ve bu tasarruflarınızı yatırım araçlarıyla değerlendirerek kendine ek gelir sağlamak ister. Bazılarımız bu tasarruflarını fiziki iş ortaklıkları kurarak bazılarımız ise bu tasarruflarını yatırım araçlarını kullanarak arttırmayı hedefler. Peki, nedir bu yatırım araçları? Nasıl doğru seçim yapılır? Gelin Hep birlikte bu yatırım araçları nelerdir ve nasıl çalışır inceleyelim..
Yatırım yapmaya başlamadan önce yapmamız gerekenlerden biri kendinize şu soruları sormak, ‘’ Ne kadar risk alabilirim? ‘’ , ‘’Hangi piyasayı daha kolay takip edebilirim?’’ ,’’ Yatırımlarımı yönlendirme konusunda ne kadar tecrübeliyim? ‘’. Bu sorularının cevabını bulabildiğimiz de yatırım yapacağımız aracı ve izleyeceğimiz stratejiyi de belirlemiş oluruz. Öncelikle şunu söylemekte fayda var burada bahsettiğimiz risk her piyasada olan sizi düşündüren risklerdir ve kayıp algısı olarak düşünülmemelidir. Sizin piyasa bilginiz ve tecrübeniz arttıkça bu risk algısı düşük, yatırım getiriniz yüksek olacaktır. Diyelim ki, risk tercihimiz düşük ve piyasayı takip etme fırsatınız çok olmuyor. Sadece kur fiyatlarını takip edebiliyorsanız. Bu durumda Dolar, Euro, Altın gibi en çok tercih edilen ve getirisi en düşük yatırım araçları tercih edilebilir. Diğer tarafta biraz daha fazla risk alabilirim piyasaya hâkimim verileri ve haberleri rahat takip edebiliyorum diyorsanız hisse senedi piyasası yani borsa tarafında getiri oranın yüksek olduğu araca yatırım yapabilirsiniz. Yatırım konusunda tecrübeli ve küresel piyasayı takip edebiliyorum diyorsanız Foreign Exchange dediğimiz Forex piyasası sizin için uygun olacaktır.
Bu piyasalara nasıl yatırım yapılır? Siz tasarruflarınızı yatırım araçları üzerinde kullanmaya karar verdiğinizde yapmanız gereken güvenilir ve hizmet kalitesi yüksek olan bir aracı kurumda yatırım hesabı açmaktır. Döviz kurları ve kıymetli madenler de yatırım yapmak istiyorsanız Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası(Viop) ya da Foreign Exchange hesabı açmak, Borsada işlem yapabilmek için ise hisse senedi hesabı açmanız yeterli.
Peki, bu piyasalar nedir ve nasıl yatırım yapılır onu inceleyelim.
Hisse Senedi Piyasası
Bu piyasalar arasında çalışma şekli en basit olanı hisse senedi piyasasıdır. Hisse senedi, sermaye şirketlerinin ortaklarına sermaye paylarını belgelendirmek amacı ile verdikleri kıymetli evraklara denir. Borsa İstanbul’da Pay İşlemleri olarak adlandırılan halk dilinde hisse işlemleri olarak bilinen yatırım aracında, yatırımcılar Borsa İstanbul’da şirket hisselerini alıp istediğiniz şirkete ortak olabilirsiniz.
Diyelim ki yatırım kararınızı hisse senedi işlemleri tarafında karar verdiniz. Yapmanız gereken piyasada size kar getireceğini düşündüğünüz, gerekli temel ve teknik analizi yaptığınız şirketlerin hisse senetlerini satın almak. Matematiksel kısım ile de açıklamak gerekirse; A şirketinin hisse senedi değeri 8,40 olsun siz bu hisse senedine 5000 TL yatırım yaparsanız yaklaşık olarak piyasadaki 596 adet şirketin hisse senedine sahip olursunuz. Hisse senedinin fiyatı alış fiyatı 8,40 iken 8,60a yükseldiğini varsayıldığında karımız 125 TL olacaktır. (596×8,60=5125, 5000-5125=125). Burada sadece bir hisse senedinin %1.02lik yukarı yönlü hareketiyle elde ettiğimiz karı gördük. Bu hareketlere gün içinde Bist 100 endeksinde sıkça rastlanır. Burada önemli olan şirketi yakından takip etmek, temel ve teknik analizi yapılmış hisse senetlerine yönelmektir. Bunun için de aracı kurumunuzun günlük analiz bültenlerini sıkı bir şekilde yakından takip etmek yeterli olacaktır.
Döviz işlemleri, kıymetli metaller ve emtialar üzerinde yatırım yapmak istiyorsanız kullanacağınız iki piyasa vardır. Bunlardan biri kısaca viop olarak adlandırılan Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası diğeri ise forex yani Foreign Exchange piyasasıdır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası(Viop)
Vadeli olarak finansal ürünlerde işlem yapmak isteyen bireysel ve kurumsal yatırımcıların işlem yaptığı türev piyasadır. Bu piyasada Bist30 içinde ki hisse senetleri, hisse senedi endeksleri, dövize, emtiaya, tahvile, bonoya dayalı olarak oluşturulan yüzlerce türev araçla işlem görmektedir.
Bu piyasada kaldıraç dediğimiz özellik kullanılmaktadır. Peki, nedir bu kaldıraç ne işe yarar. Kaldıraç size küçük yatırımlarla büyük hacimlerde işlem yapmanızı ver karınızı maksimize etmeye yarayan bir tür çarpandır. Mesela 1000$ almak istediğinizde kur fiyatının 5,30 olduğunu varsayarsak 1000×5,3=5300 TL ödeme yapmanız gerekmektedir. 10 gram altın almak istediğinizde 1 gram altın fiyatını 240 TL olduğunu varsayarsak 2400 TL yatırım yapmanız gerekmektedir. Kaldıraçlı işlemlerin yapıldığı piyasada daha düşük miktarlar ödeyerek aynı işlem hacmine sahip olabilirsiniz.
Diyelim ki elimizdeki 5000 TL’yi bu sefer Viop’da dolar yatırımı yapmak için kullanmak istiyorsunuz, Teminat tutarının Borsa İstanbul tarafından belirlendiği 410 TL yatırarak kendinize 1000$lık işlem hacmi sağlamış olursunuz, bu 1/10 kaldıraç kullanmaktır. Burada altını çizmemiz gereken önemli nokta şu; 1000$ fiziki olarak sizin olmuş olmuyor. Siz 1000$ın fiyatını satın almış oluyorsunuz. Her 410 TL ile sağlanan 1000$ hacim anlaşmasına kontrat adı verilir. Bu alımlar belirlemiş olan vade sonuna kadar sizin elinizde kalıyor. Matematiksel olarak açıklamak gerekirse 10 adet Dolar/TL kontratı satın almak istediniz. Bunun için ödemeniz gereken tutar 4100 TL (10×410=4100). 10 kontrat alarak 10.000$lık işlem hacmi sağlamış olursunuz. Siz bu yatırımı yaptığınızda vadeli işlem ve opsiyon piyasasında Dolar/TL kuru 5,30 olsun. İşlem hacminiz 10 kontratta (10x1000x5.30=53.000) 53.000TL yatırım olacaktır. Bu hacmi sadece 4100 TL yatırım yaparak sağlamış olursunuz. Dolar/TL kuru vade sonunda ya da vade sonu gelmeden 5,40 olduğunu söyleyelim ve işleminizi kapatmak istediniz. Bu durumda yatırımınız (10x1000x5,40) 54.000TL olmuş olacak. Karınız ise 54.000-53.000=1000 olacaktır. Yani 4100 TL yatırarak 1000TL kar etmiş olacaksınız. Şunu sorduğunuzu duyar gibiyim ‘’Güzel söylüyorsunuz da peki dolar düşüyorsa?’’ . Vadeli işlem ve opsiyon piyasasının kaldıraç sisteminden sonra diğer kar ettiren tarafı ise satış tarafında da işlem yapabilmektir. Nasıl yani? Şöyle ki, Türk Lirası Dolar tarafında güçlenmeye başladı ve siz yatırım yapmak istiyorsunuz. Biraz önce anlattığımız alış emri verilmiş bir örnekti. Satış emri vererek kar edebilirsiniz. Yine 10 kontrat bedeli olan 4100 TL yatırım yaparak dolar kurunun da 5.30 olduğunu düşünerek bu kez TL tarafına yatırım yaparak satış emri verdiğimizi düşünelim. Bu sefer de 10x1000x5.30=53.000TL işlem hacmi yaratmış oluruz. Türk Lirasının dolar karşısında değer kazandığını varsayalım Dolar/TL kurunun 5.20 civarına düşmüş olsun, elimizde 10x1000x5.20=52.000TL olur. 53.000-52.000=1000 TL yani yine 4100 TL yatırım ile 1000 TL karımız olur. Üstelik bu karı alabilmek için vade sonuna kadar beklemek zorunda da değilsiniz. Gün içerisinde alım-satım yapabilir her iniş-çıkışı fırsata çevirebilirsiniz.
Kısaca burada anlatmak istediğimiz küçük yatırımlarla kaldıracı ve iki yönlü işlem özelliğini kullanarak en yüksek kazancı sağlamak.
Ama siz en başta söylediğimiz gibi küresel piyasaları yakından takip edip yatırımlarınızı yurt dışı piyasalarda gerçekleştirmek istiyorsanız sizin için en uygun piyasa Foreign Exchange dediğimiz kısaca forex olarak adlandırdığımız piyasadır.
Foreign Exchange Piyasası (Forex)
Forex, bir ülkenin para biriminin başka bir ülkenin para birimine karşı değer kazanıp kaybetmesine işlem yapılan piyasalardır. Bu piyasada da yine sermayenizi daha değerli hale getiren kaldıraç mevcuttur. Haftanın 5 günü 24 saat açık olan ve karınızı maksimize etme noktasında kullanabileceğiniz iki yönlü işlemin yapılabildiği piyasadır. Yine burada da döviz piyasalarında ki yüzlerce paritenin yanında Emtia, Kıymetli Maden, Enerji, Gıda gibi birçok ürünün yanında Borsa endeksi ve Hisse senetlerine işlem yapabileceğiniz bir piyasadır.
Temel mantık vadeli işlem ve opsiyon piyasasında anlattığımızla hemen hemen aynıdır. Yine kullanmamız gereken en önemli özellikler kaldıraç ve iki yönlü işlem yapabilmedir. Burada da Dolar/TL işlemi yapılabilir. Bu piyasanın vadeli işlem ve opsiyon piyasasından en önemli iki farkı vade sonu ve kontrat gibi detaylarının olmaması, bir diğeri ise piyasanın 5/24 açık olmasıdır. 5/24 açık olması ne gibi avantajlar sağlar? Böyle hızlı alım-satımın yaşandığı tüm dünya ile entegre olmuş bir piyasada, 24 saat işlem yapmak yatırım fırsat aralığınızı genişletir. Yani gün içerisinde alım-satım fırsatı ile karınızı maksimum noktaya taşır.
Bu sefer yatırım için 10.000$ sermayeniz olsun ve yurt dışı piyasada işlem yapmak istediğinizi düşünelim. Bu piyasada da 1/10 kaldıraç kullanılmaktadır ve 10.000$ ile girdiğiniz piyasada işlem hacminiz 100.000$ olur. Sizin ABD Doları /Japon Yeni (USD/JPY) alım-satımı yapmak istediğinizi varsayalım. Bu kur değerinin de 110,50 olduğunu söyleyelim. 100.000$ ile kendinize yaklaşık olarak (100.000/110.50)905 Yen alabilirsiniz. USD’nin Yen karşısında değerinin arttığını düşünürsek kurun 112.50 olduğunu varsayalım. Elimizde 905 Yen vardı. 905×112,50=101.812 USD’ye yatırımımız yükselmiş olur. Yani bu durumda net karımız 101.812-100.000=1812$,bu işlemden sonra toplam elinizde 11.812 $ olur. 10.000$ ile %0.98lik bir kur değişimiyle oldukça iyi bir kazanç elde etmiş oluruz. Aynı şekilde satım yönünde de bu pariteden kar sağlayabiliriz. Kurun 110,50 den 108,50 ye düştüğünü varsayalım. Siz iki yönlü satış işlemini kullanarak satış tarafını yani Japon Yeninin Amerikan doları karşısında güçleneceğini düşünerek yatırım yaptınız. 100.000$ hacminiz 98.192 $ a düştü. Siz satış yönünde işlem yaptığınız için 100.000-98.192=1808 Dolarlık bir kazanç elde etmiş olursunuz. %1.01lik bir kur değişimiyle 10.000$ ile 1808$ kar sağlamış oluruz. Bu piyasada dikkat etmeniz gereken en önemli nokta pariteler arasındaki en iyi yüzdesel değişim oranının hangi yönde olduğunu öngörüp yatırım stratejinizi o yönde kurmanız.
Sonuç olarak Dolar mı alsam? Hisse Senedi mi? Bu konuda karar vermenin en iyi seçim yolu piyasaya ne kadar hâkim olduğunuz ve yatırım için ne kadar bütçe ayırdığınız ile alakalıdır. Yatırım araçlarını kullanarak tasarruflarınızı değerlendirmeyi geciktirmeyin. Çünkü her ertelediğinizde bir kazanç fırsatını kaçırmış olursunuz.