Türkiye’de hisse senetleri piyasası ilk olarak 1985 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İMKB, adıyla faaliyete girerek ilk işlemler 3 Ocak 1986 yılında gerçekleşmeye başlamıştır. Yeni adı 2013’te Borsa İstanbul olarak değişen hisse senetleri piyasalarında Türk yatırımcıları tam 31 yıldır aralıksız olarak işlem yapmakta. Forex piyasası ise Türk yatırımcıları için nispeten daha yeni bir yatırım aracı. Son 10 yıldır hızla gelişip popüler olan Foreks piyasası, cazip işlem koşulları, kolay erişim ve ürün çeşitliliği ile yatırımcıların gözdesi oldu.
Forex ile hisse senetleri arasında belirgin farklar vardır. Dilerseniz önemli farkları konu başlıkları ile ele alalım.
Likidite ve Derinlik
Forex piyasaları dünyanın en likit piyasasıdır. Günlük işlem hacmi 5.1 Trilyon dolar olan piyasada derinlikte dolayısıyla oldukça fazladır. Günlük işlem hacminin bu derece yüksek olmasının en önemli sebebi kaldıraçtır. Ancak Foreks’in uluslararası tezgah üstü bir piyasa olması nedeniyle katılımcıları oldukça yüksektir. Yüksek kaldıraç ile her seviyeden küçük yatırımcılar kolaylıkla piyasaya erişebilirler. Kaldıraç piyasada ki işlem hacminin yükselmesine direkt etki eder. Diğer tarafta hisse senedi piyasaları organize piyasadır. Borsa İstanbul’da işlem gören tüm hisse senetlerinin derinliği ve işlem hacmi katılıma göre değişkenlik gösterir. Piyasanın gelişimi ve büyümesi yeni açılacak hesaplara ve yeni katılım sağlayacak kurumsal ve bireysel yatırımcılara bağlıdır. Borsa İstanbul’da işlem gören 500’den fazla hisse senedinin her birinde aynı oranda işlem hacmi ve derinlik yoktur. İşlem hacmi en yüksek olan hisseler genellikle belli kriterleri taşıyan hisselerden oluşmaktadır. Derinliği kuvvetli olan tahtalar yatırımcılar tarafından daha çok tercih edilmektedir. Foreks piyasalarının derinliği ve yüksek likiditesi sayesinde manipülasyon yapılması ihtimali neredeyse yok derecede azdır. Ancak hisse senedi piyasalarında derinliği ve işlem hacmi az olan bazı sığ tahtalarda manipülasyon yapılma ihtimali söz konusu olabilir.
Kaldıraç
Borsalarda işlem göre hisse senetlerinde kaldıraç yoktur. İşlemler 1’e 1 oranında yapılmaktadır. Yani fiyatı 5TL olan bir hisse senedinden 1000 Lot alabilmek için 5000 TL’ye ihtiyacınız vardır. Hisse senetleri piyasasında kaldıraç olmasa dahi, hesabınızın bulunduğu aracı kurum size özel kredi limitleri kullandırabilir. Bu sizin ile aracı kurum arasındaki müşteri ilişkisine göre değişkenlik gösterebilir. Aracı kurum bazı müşterilerine 1’e 2, 1’e 5 veya 1’e 10 seviyesinde kredi marjları kullandırabilir. Örneğin 1’e 5 kredi limiti kullanan bir müşteri 1000 lotluk A hissesine sahip olabilmek için 5000 TL yerine 1000TL ile aynı değer büyüklüğüne sahip olabilir. Diğer taraftan forex piyasalarında sistemin kendisinde kaldıraç oranları müşterinin talebine göre bellidir. 1’e 10 oranına tanımlı kaldıraçla hesap açan bir yatırımcının tüm işlemleri 1:10 kaldıraç oranı ile işlemleri gerçekleşecektir. Dolayısıyla aracı kurum kredi vermek yerine sistemin kendisi müşteriye bu imkanı tanır.
Ürün Çeşitliliği
Forex piyasaları anlamı gereği Foreign Exchange yani döviz takası anlamına gelmektedir. Uluslararası döviz piyasalarında ülke para birimlerinden oluşturulan onlarca parite üzerinde yapılan işlemler son yıllarda yeni ürünlerinde eklenmesiyle büyük bir ürün çeşitliliği yaratıldı. Paritelerin yanı sıra CFD- fark Sözleşmeleri ürün grubu altındaki borsa endeksleri, hisse senetleri, tarım, enerji ve maden ürünlerine dayalı emtialar gibi bir çok finansal ürün yatırımcılar tarafından alınıp satılmaktadır. Yüzlerce ürüne erişim, yatırım ürününü fiziki alım-satımı için yapılmaz. Yatırımcı bu ürünlerde sadece fiyat farkı avantajından yararlanarak kar elde etmeye çalışır. Tek bir platformdan bu kadar geniş ürün yelpazesine ulaşmak yatırımcıları cezbeden önemli imkanlardan biridir. Hisse Senetleri piyasasında ise ürün çeşitliliği sadece hisse senetleri ile sınırlıdır. Yatırımcılar birbirinden farklı hikayeye sahip olan yüzlerce hisse senetlerinden dilediklerine kolayca yatırım yapabilirler. Borsalarda ise bazı ürünlerde fiziki alım-satım imkanı vardır. Hisselere sahip olunduğunda ayrıca yatırımcı bir çok hakka sahip olur. Bunların en başında hissesi alınan şirketin kar payına, yeni pay alma hakkına (rühçan), şirket yönetimine katılma, oy hakkına, bilgi alma gibi diğer önemli haklara sahip olunur.
Çift Yönlü İşlem
Forex piyasalarında işlem yapan yatırımcılar işlem yaptığı ürün için sadece yön tayininde bulunmaları yeterlidir. Sadece yükselen bir piyasaya değil aynı zamanda düşen bir piyasada da rahatlıkla para kazanabilirler. Dolayısıyla yatırımcının açacağı işlemde Satış yönlü bir pozisyon açması durumunda, düşüşler yatırımcıya kazanç sağlayacaktır. Foreks piyasasındaki her hangi bir ürün çok rahat bir şekilde Sell butonuna basarak düşüş yönünde pozisyon açabilirsiniz. Hisse Senetleri işlemlerinde de düşen piyasada para kazanma imkanı vardır. Düşüş yönüne yatırım yapan yatırımcılar “Açığa Satış” işlemi ile düşüş yönünde pozisyon alırlar. Ancak her yatırımcı foreks’te ki gibi kolaylıkla açığa satış işlemi yapamaz. Çünkü elinde olmayan hisse senedini satar ve düşüş gerçekleştikten sonra hisseyi geri alarak yerine koyar. Bu işlemin gerçekleşebilmesi için yatırımcının çalıştığı aracı kurumun ödünç piyasasından işlemin yapılacağı adet kadar miktarda hisse senedini ödünç alması gerekmektedir. Hisse senetlerinde açığa satış işlemi yapmak isteyen yatırımcı Açığa Satış İşlemleri Çerçeve Sözleşmesini imzalamak zorundadır.
İşlem Saatleri
Forex ve Hisse senedi işlemleri arasındaki en belirgin farklardan biri de işlem saatleridir. Hisse senetlerinin işlem gördüğü Borsalarda genellikle işlemler gün içerisinde ki seans saatleri ile kısıtlanmıştır. Uzun yıllar boyunca IMBK’de işlem saatleri sabah seansı ve öğlen arasının ardından öğleden sonraki seans ile limitlendirilmiştir. Borsa İstanbul’da güncel işlem saatleri sabah 9:40 akşam 18:10 arasındadır. Foreks piyasalarında ise işlem seans kısıtlaması yoktur. Forex piyasası OTC tezgah üzeri bir piyasa olup, uluslararası döviz piyasası olduğundan dolayı kıtalar arası işlemler gün boyunca sürekli olarak devam etmektedir. Her ne kadar işlemler Asya seansı, Avrupa seansı ve amerika seansı olarak 3 bölüme ayrılmış olsa bile, işlemler gün boyunca hiç durmadan 24 saat boyunca devam etmektedir. Foreks piyasası işlemleri Pazar gecesi saat 00:00’de başlayıp haftanın son işlem günü olan Cuma gecesi 24:00’te tamamlanmaktadır. Dolayısıyla Forex piyasası 5/24 işlem gören bir piyasadır.
Komisyonlar
Foreks piyasalarında işlem komisyonu yoktur. Yatırımcının işlem maliyeti alım-satım fiyatının içerisinde gömülüdür. Alış-Satış fiyatları arasındaki fark olan spread, işlem maliyeti olarak yatırımcının karşısına çıkar. Satış fiyatından alım gerçekleştiren yatırımcı için başa baş noktası, Alış fiyatının, yatırımcının satış fiyatından gerçekleştirdiği alım fiyatıdır. Hisse senedi piyasalarında alış-satış fiyatlarındaki spread maliyetine ek olarak Alım-Satım komisyon ücretlerinin yatırımcı hesaplarına yansıtılmasıdır. Eski yıllarda aracı kurumların hisse senedi komisyonları bir hayli yüksekti. Ancak yıllar geçtikçe komisyon oranları son derece makul düzeylere düşmüş durumda. Günümüzde çok cazip düşük derecede komisyon oranları ile düşük işlem maliyetleri ile hisse senedi işlemleri yapılabilmektedir.