Opsiyon piyasaları ülkemizde çok büyük derinliğe sahip olmamasına rağmen son yıllarda gelişim göstermeye devam ediyor. Özellikle Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası işlemlerinin Borsa İstanbul bünyesinde gerçekleştirilmeye başlamasıyla birlikte gelişim süreci hız kazanmaya başlamıştır. Opsiyonu en basit bir dilde anlatacak olursak, yatırımcıya herhangi bir finansal ürünü (döviz, emtia, endeks, hisse senedi) belli bir fiyattan, belli bir tarihte alma veya satma hakkını veren sözleşmeye opsiyon demekteyiz. Opsiyon aslında bir haktır ve zorunluluk değildir. Opsiyonlar çeşitleri, türleri ve tipleri bakımından farklılaşırlar. Opsiyon sözleşmelerinin özellikleri ve şartları önceden belirlenmiş ve standartlaşmış kontratlar olarak yatırımcılara sunulmaktadır.
Opsiyonlar çeşitleri ve türleri bakımından ikiye ayrılır. Alım Opsiyonu – Call Option ve Satım Opsiyonu – Put Option. Alım Opsiyonu alıcısı gelecekte ki bir zaman diliminde belli bir miktarda ki varlığı belirli bir fiyattan alma hakkına sahip olur. Satış opsiyonu alan yatırımcı ise gelecekte ki bir zaman diliminde belli bir miktarda ki varlığı belirli bir fiyattan satma hakkına sahip olur. Karşılıklı taraflar bugünden ürünün miktarı, işlemin fiyatı, vadesi ve opsiyon hakkını alan tarafın ödeyeceği prim konusunda anlaşırlar. Opsiyon hakkını alan taraf anlaşılan prim miktarını anlaşma tarihinde opsiyon hakkını veren tarafa nakden öder. Ancak her sermaye piyasası işlemlerinde olduğu gibi Opsiyon Piyasası işlemlerinde de yatırımcıların karşılaşacakları bazı avantajlar ve riskler mevcuttur.
Opsiyon İşlemlerinin Avantajları
Opsiyon piyasasında spekülatif amaçla yapılacak işlemlerde, küçük yatırımlar ile yüksek oranda kazançlar elde etmek mümkündür. Hedging amacıyla piyasaya gelen yatırımcılar için çok alternatifli opsiyon stratejileri uygulanabilir. Böylelikle daha profesyonel varlık yöneticileri beklenmedik fiyat hareketlerine karşı portföylerine korunma sağlamış olurlar. Teminat şartları bir çok piyasaya nazaran daha uygundur. Bu koşul sayesinde risk düzeyi aynı olmasına karşın daha yüksek getiri sağlayabilecek bir portföy oluşturmak mümkündür. Özellikle piyasadaki ani fiyat dalgalanmalarında açığa satış pozisyonlarında karşılaşılan riskleri azaltmak için farklı stratejiler geliştirilerek risklerin minimize edilmesi sağlanır.
Opsiyon İşlemlerini Riskleri
Spekülatif amaçla işlem yapan opsiyon yatırımcıları kaldıracın etkisi ile az teminat ile yüksek oranda kazançlar elde edebilirler. Ancak madalyonun öteki yüzünde yüksek risk yüksek kayıp ihtimali gözden kaçırılmamalı. Türev Araçlar her ne kadar korunma amacı ile türetilmiş finansal varlıklar olsa dahi kullanım amacı spekülatif olduğu zamanlarda etkin risk yönetimi yapılmadığı taktirde ciddi zarar ihtimalini de beraberinde getirmekte. Opsiyon fiyatlamaları, vadeli işlem ve diğer türev ürünlere göre farklılıklar gösterirler. Opsiyon fiyatlamalarında ki Teta, Delta, Gama gibi bir çok farklı duyarlılık hesaplamalarının en iyi bir şekilde hesaplanması gerekmektedir. Risk analizi iyi yapılmayan opsiyon fiyatlamalarında, yatırımcının elindeki opsiyonun değeri zaman aşımına uğrayarak değer kaybedebilir. Opsiyon piyasasındaki risklerden bir diğeri ise değişik vadelerdeki onlarca opsiyonun düşük likiditede işlem görmesidir. İşlem hacminin düşük olması derinliğin az olmasından kaynaklanmaktadır. Spekülatörler için likidite, dikkate alınabilecek bir risk unsuru iken, korunma amacıyla çok fazla al-sat yapmadan işlem yapan yatırımcılar, oluşturdukları opsiyon stratejileri ile risklerini minimize etmeye çalışırlar. Yine de kabaca şunu belirmek isteriz ki en basit bir opsiyon işleminde eğer yatırımcı opsiyon alıcısı olarak işlem yapıyorsa yatırımcının kayıp riski sadece opsiyon primi ile sınırlıdır. Eğer yatırımcı opsiyon satıcısı olarak işlem yapıyorsa, yatırımcının kayıp riski opsiyonun çeşidine göre sınırsız ve ana paranın tamamının kaybedildiği bir risk ile karşı karşıya kalınabilmektedir.