Yatırımcılar, beklenmedik fiyat hareketlerine karşı risklerini minimize etmek veya oluşan fiyat hareketliliğinden kazanç sağlamak amacıyla alternatif yatırım araçlarına yönelmektedirler. Bireysel yatırımcıların yanı sıra KOBİ, Ticari ve Kurumsal yapıdaki yatırımcılar Forward, Futures ve Opsiyon gibi Türev Ürünleri sıklıkla kullanmaktadırlar. Yatırım araçları arasında Swap’lar ise Türev Ürünlerin başlı başına aynı bir konusudur. Piyasada kullanılan bir çok swap çeşidi vardır. Bunların başlıcaları; Vadeli Para Takası (Para Swap), Faiz Takası (Faiz Swap- IRS), Emtia Swap’ı ve Hisse Senedi Swap’ı gibi ürünler yatırımcıların farklı amaçlarla kullandıkları yatırım araçlarının başında gelmektedir.
Vadeli Para Takası bir diğer ismiyle Para Swap işlemleri, bir yatırım miktarının işlem vadesi boyunca ilgili spot kur üzerinden farklı bir para birimine çevrildiği, vade sonunda forward kur üzerinden tekrar ilk para birimine dönüştürüldüğü iki bacaklı bir vadeli işlemdir. Para Swap işlemlerinde karşılıklı olarak işleme dahil olan her iki taraf da takas tarihlerinde ilgili dayanak varlığın alım-satım konusunda yükümlülüğünü yerine getirme zorunluluğu vardır.
Swap, “takas etmek” veya “değiştirmek” anlamına gelmektedir. Para Takası ise aynı zamanda finans literatüründe Para Swap’ı olarak da kullanılmaktadır. Dolayısıyla Para Swap, karşılıklı iki tarafın belirli bir zaman diliminde bir varlığa ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir.
Para Swap işlemlerinin ana amacı borçlanma maliyetinin düşürülmesi ve kur riskine girmeden ihtiyaç duyulan para birimini yani nakit akışını sağlamaktır. Böylelikle farklı paralara ihtiyacı olan taraflar anapara transferlerini gerçekleştirir ve her iki taraf birbirlerine diğerinin elindeki para biriminin fonlama maliyeti olan faiz ödemesi yapar. Kontratın vadesinin geldiği dönemde ise fonlar tekrar eski sahiplerine ulaştırılmak üzere transfer edilir. Para (Döviz) Swap’larının iki türü vardır. Sabit Faiz ve Değişken Faiz Para Swap’ı olarak işlemler gerçekleştirilmektedir. Paralel ve Karşılıklı Krediler Swap’ı, Sabitten Dalgalıya Para Swap’ı, Sabitten Sabite Para Swap’ı, Dalgalıdan Dalgalıya Para Swap’ı ve Bankalararası yapılan ve sadece iki aşamalı Para Swap’ı ile 5 değişik tarzda para swap işlemleri gerçekleştirilir.
Vadeli Para Takasının Avantajları ve Riskleri Nelerdir?
Vadeli Para Takası işlemleri ile ihtiyaç duyulan döviz işlemi için kullanılacak kur işlem tarihinde sabitlenir. Şirketlere sağladığı en önemli avantajları ise aktif getiri oranlarını yükseltir ve kaynak kullanım maliyetlerini düşürür. Risk yönetimi ve arbitraj alım satımında önemli avantajlar sağlamaktadır. Para Takası işlemleri aynı zamanda işletmelerin etkin aktif ve pasif yönetimi sağlamakla birlikte, farklı piyasalara erişim imkanı sağlayarak, farklı vadelerde sözleşme imkanı sağlar. İşletmelere ticari sırları koruma imkanı verir ve üstlenilen riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yaratır.
Vadeli Para Takası işlemlerinde faiz riski ve counterparty (karşı taraf) riski vardır. Resmi ve organize bir piyasa bulunmamaktadır dolayısıyla işlemler tezgahüstünde bankalar aracılığı ile yapılmaktadır. Para Swap işlemleri OTC piyasa gerçekleştiğinden dolayı sözleşmelerin bir standartı yoktur. Türev işlemlerde getiri kadar olası muhtemel zarar miktarı da yüksek tutarda olabilir. Bu risk gözardı edilmemesi gerekir.