Sadece forex piyasasında yer alanların değil, evine ait bir motorlu taşıtı olan herkesin cevabına aşina olduğu bir konudur bu. Sabah haberlerinde benzin fiyatları şu kadar arttı, motorine bu kadar indirim geldi, gaz yerinde seyretti gibi cümleleri ayda en az bir iki kere duyarsınız. Peki neredeyse bütün toplumu ilgilendiren bu durumun asıl kaynağı nedir? Fiyatların artmasında veya azalmasın kim veya kimlerin parmağı vardır?
Petrol, Benzin, Gaz, Plastik…
Bir yer altı zenginliği olan petrolün işlenmeyen zerresi yoktur diyebiliriz. Toprağın altından, suyun altında, buzun altında, nerede olduğunu fark ederse etsin, insan hep bir şekilde ona sahip olmaya çalışmaktadır. Ham petrol olarak çıkartmaya başlayınca da rafine ederek benzin ve motorine, aynı konumdan elde edilen doğal gaza, ve kalan kısımlarını da plastik vs. gibi yan ürünlere çevirerek piyasaya sürmektedir. Perakendede meydana gelen fiyat değişikliklerinin en temel faktörü ise ham petroldür.
Ham Petrol Fiyatlarının Aktörleri
Temel noktamız ham petroldür. En önemli aktörleri ise şunlardır: Sürekli artan uluslararası enerji talebi, petrol sağlayıcıların üretim kapasiteleri, petrol sağlanan alanlardaki sürekli siyasal veya sosyal değişkenlikler, dağıtım ağının işleyişi ve evrensel olarak ekonomik genişlemenin artması. Bütün bunlar ham petrol fiyatlardaki oynaklığın sebepleri arasındadır.
Bölgeye Bağımlılık
Enerji talebi günden güne artarken, ham petrol kaynakları görece olarak azalmaktadır. Ama her gün yeni petrol kuyuları ve sondajlar yapılmaktadır. Bu sayede petrol sağlayıcıları üretim kapasitelerini artırmaktadır. Yine de fiyat üzerinde oluşturduğu baskı hiç de azımsanacak seviyede değildir. Bunun yanında, dünya üzerinde petrol sağlanan bölgeler sınırlı sayıdadır. Bu bölgelerdeki oluşabilecek herhangi türden bir istikrarsızlık ise ham petrol fiyatları için hiç beklenmedik etkiler oluşturabilir. Umulmadık bir düzenlemenin gelmesi, bölgede herhangi bir şekilde iç-savaş veya savaş çıkması; petrol fiyatlarının da aniden tırmanması gibi daha bir çok sonucu doğuracaktır.
Dağıtım Yollarının Önemi
Üretim kapasitesinin yanında dağıtım ağının düzenli ve verimli işler halde olması da fiyatlar üzerinde rahatlatıcı etki sağlar. Fakat petrol sağlanan bölgelerde veya dağıtım ağının üzerinde bulunduğu yollarda terörizm, çetecilik, korsanlık gibi yasa dışı faaliyetin artması ve dağıtımın sekteye uğratılması dolayısıyla fiyatları yukarı doğru çekmektedir.
Evrensel ekonomik gelişmelerin de ham petrol fiyatları üzerinde baskısı yoğundur. Çünkü piyasada çok büyük fonlar da bulunmaktadır. Bu çok uluslu ve çok zengin fonlar bazı zamanlarda yiyecek ve petrol gibi ürünlerin fiyatını belirlemede çok önemli adımlar atabilirler. Bunun sonucu olarak da fiyatta spekülatif değişiklikler oluşabilir.