Stokastik Osilatörü olarak finans literatüründe önemli bir yere sahip olan gösterge, pek çok yatırımcı tarafından teknik analiz çalışmalarında kullanılmaktadır. Yatırımcılar arasında “Hız Göstergesi” olarak da bilinen gösterge, ünlü teknik analist George Lane tarafından geliştirilmiştir. 1984 Mayıs ayında kaleme aldığı makalesinde, Lane’e göre Stochastics, hareketin momentumunu ölçmektedir; yani bir başka deyişle bu göstergeyi “Fiyatın Momentumu” olarak da adlandırılmıştır. 1957 yılında çalışma grubuyla ilk kez %K ve %D çizgisel değerlerini oluşturmasıyla göstergenin mantığı şekillenmiştir. Peki bu değerler neyi ifade ediyor ve Stokastik Osilatörü ne işe yaramaktadır dilerseniz hep beraber yakından bakalım.
Teknik analiz yapan yatırımcılar Stokastik Göstergesi ile Aşırı Alım ve Aşırı Satım bölgelerini belirlemeye çalışır. Dolayısıyla Aşırı Alım Bölgeleride “Satış” ve Aşırı Satım Bölgelerinde “Alım” yapma fırsatını Stokastik Osilatörü ile belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu bölgeleri belirlemek için Stokastik Osilatörü 0-100 arasındaki değerlerini almaktadır. Gösterge üzerinde alt ve üst bölgelere iki paralel çizgi yerleştirilerek bu sınırlar belirlenir. Alt bölge 20, üst bölge ise 80 seviyesi olarak belirlenir. Eğer fiyatların yükselişi ile göstergenin değeri 80 üzerine çıkmış ise Aşırı Alım Bölgesine ulaştığı anlamına gelirken, fiyatların düşüşleri ile göstergenin değeri 20 altına indiğinde ise Aşırı Satış Bölgesine ulaştığı anlamı çıkarılmakadır. Ancak burada en dikkat edilmesi gereken husus, fiyatların yükselmesiyle birlikte aşırı alım bölgesine ulaşan göstergenin yatırımcılar tarafından hemen satış pozisyonu ile kullanılması veya fiyatların düşmesiyle birlikte aşırı satım bölgesine gelen göstergenin yatırımcılar tarafından alım pozisyonu ile değerlendirilmesi yapılan en büyük hatalardan biridir. Gösterge Aşırı Satış Bölgesindeyken AL veya Aşırı Alım Bölgesindeyken SAT sinyali üretmemektedir. Tersine fiyatların bu bölgelere gelmesi güçlü momentum ile aynı zamanda fiyatların aynı yöndeki hareketini daha da hızlanarak devam ettirebileceğini de işaret edebilir. Ayrıca göstergenin değer olarak tekrardan 80-20 bant aralığına geri gelmesi ve yatırımcılar tarafından bir dönüş sinyali olarak algılanması yine yapılan bir diğer önemli hata olarak izlenmektedir. Stokastik Osilatörü için doğru AL- SAT sinyallerinin oluşumunu birazdan sizlere daha detaylı olarak açıklayacağız ama öncesinde hesaplama mantığına daha yakından göz atalım.
Stokastik Osilatörünü oluşturan formülde %K ve %D isminde iki çizgisel değer hesaplanmaktadır. %K (Hızlı Stokastik) çizgisi değerinin temel amacı seçilmiş bir zaman döneminde fiyat aralığının en son kapanış fiyatı ile ilişkisini belirlemektir. Genellikle seçilmiş gün sayısı 5 günlük dönem periyodunu kullanır ve toplam fiyat aralığı içinde son günün kapanışının nerede gerçekleştiğini ölçmektedir. Anlatım karışık gelse bile mantık sonderece basit bir şekilde aşağıdaki şekilde formülize edilmiştir.
%K = 100 [ (C – L5) / (H5 – L5) ]
C: (Close) En son kapanış Fiyatı
L: (Low) Son 5 günün en düşük fiyatı
H: (High) Son 5 günün en yüksek fiyatı
%D (Yavaşlatılmış) çizgi değeri ise ikinci değişkendir ve %K çizgisinin 3 periyodluk hareketli ortalaması yani 3 günlük düzeltilmiş halidir. %D’nin formulü ise aşağıdaki gibidir.
%D = 100 (H3 / L3)
Bu iki değerden %K hızlı, %D ise yavaşlatılmış olduğundan fiyatların hareketleriyle oluşan kesişimler ise beraberinde AL-SAT sinyallerini üreteceklerdir. Az önce yatırımcıların kesişme öncesi Aşırı Alım Bölgesinde Satış veya Aşırı Satış Bölgesinde Alım yapma gibi sık görülen pozisyon girişlerinde kesişme öncesinde alınan pozisyonlar pek çok zararlı işlemlerin beraberinde oluşmasını sağlayabilir.
Stokastik Osilatörünün doğru kullanımı açısından traderlar genellikle %K ve %D çizgisel değerlerinin kesişimlerini beklerler. Örneği fiyatların yükselmesiyle birlikte 80 değerini yukarı geçerek Aşırı Alım Bölgesine gelen Stokastik Osilatörü fiyatların gerilemesiyle birlikte 80 değerinin yeniden altına gerileyebilir. Fiyatlardaki düşüşlerin hızlanmasıyla birlikte %K çizgisel değeri %D Çizgisel değerini yukarıdan aşağı yönde keser ise bu SAT sinyali üretir. Aynı durum tersi durumda, fiyatların düşmesiyle birlikte 20 değerinini aşağı geçerek Aşırı Satım Bölgesine gelen Stokastik Osilatörü, fiyatların toparlanmasıyla birlikte 20 değerinin yeniden üstüne çıkabilir. Fiyatlardaki yükselişlerin hızlanmasıyla birlikte %K çizgisel değeri %D çizgisel değerini aşağıdan yukarı yönde keser ise bu AL sinyali üretir.
Her ne kadar ALIM-SATIM sinyalleri üretilmiş olsada Stokastik Osilatörü yazımızın başında dediğimiz gibi bu osilatör bir Hız Göstergesidir ve fiyatların ani değişimlerine karşı çok hassastır. Bu durum fiyat dalgalanmları süresi boyunca grafikte sürekli tepelerin ve diplerin fazlaca oluşmasını sağlayacaktır. Tipik yatırımcı hataların başında gelen tepelerin ve diplerin sürekli olarak bulunmaya çalışılması eğilimi, osilatörlerde oluşan Aykırılıklar (divergence) ile birleşince olası ters yönde işlemleri beraberinde getirebilir.
Aykırılıklar, Aşırı Alım ve Aşırı Satım bölgelerinde oluşan kesişim ile gelen sinyaller sonrasında fiyat grafiğinde tepelerin sürekli yukarı çıktığı halde stokastiğin bir önceki tepeyi aşamaması negatif ıraksamayı (bearish divergence), aynı durum diplerde ise pozitif ıraksamayı (bullish divergence) oluşturmaktadır. Bu durum bize stokastik osilatörünün kuvvetli trendlerde hatalı sinyaller üretebileceğini göstermektedir. Dolayısıyla göstergeleri tek başına kullanmak sizleri yanlış işlem kararı almanıza sebebiyet verebilir. Teknik analiz çalışmalarında mutlaka diğer indikatör ve osilatörlerin de pozisyona girilirken göz önünde bulundurulması gerekmektedir.