BİREYSEL YATIRIM PSİKOLOJİSİ

Birkaç başarılı işlem sonrası bazı kişiler kendilerini dahi sanmaya başlarlar. Bu tip insanlar kendi gücüne gereğinden fazla güvenir, herhangi bir aksilikte zarar etmeyecek kadar tecrübeye sahip olduklarını düşünür, dikkatsiz ve tedbirsiz davranırlar. Bu tür davranış, yatırımcıyı er ya da geç iflasa sürükler. Profesyonel piyasa yatırımcısı kendini devamlı geliştirmeye çalışır ve yatırımlarını şansa bağlamadan, zamanla arttırmayı düşünür.

Piyasa faaliyetlerini tarafsız şekilde not almak ve sonuçları objektif değerlendirmek büyük önem taşır. Piyasa işlemlerinde yatırım miktarı her zaman kontrol altında tutulmalıdır. Bazen enerji ve zamanınızı piyasa analizinden çok kendi duygularınızı yenmek için harcayabilirsiniz. Yatırım planınızı önceden hazırlamalı ve faaliyetlerinizi bu plana dayalı olarak gerçekleştirmelisiniz. Pozisyondayken karar değiştirmekten kaçınmalısınız.

Profesyonel piyasa katılımcısı zararlarını “dikkatinden kaçırdığı bir yanlışlık” olarak görür. Bu tür hataların giderek tekrarlanması ise alarm sinyali verir. Artık işlemi durdurma ve yatırım stratejilerini bir kez daha gözden geçirme zamanı gelmiştir. Piyasa oyuncusu başarısız bir karar verdiyse, durumun iyileşeceği umuduyla zarara biraz daha katlanmayı düşünür ve işleme devam eder. Böylece hata yapma ihtimalini biraz daha arttırmış olur. Bu tip insanlar akıllı riskler almak ile bir heveslik oyunları birbirine karıştırmaya başlarlar. Başarısız olanlar pozisyona bir anlık hevesle girer, hata yaptığını görür ve kendilerini haklı çıkarmaya çalışırlar. Zaman ilerler, fiyatların her yeni değişimi yatırımı biraz daha eritmeye başlar. Başarısızlığa uğrayan bir çok piyasa katılımcısı ilk önce kendisini ve çevresindekileri aldatarak kazançlı hayaller kurmaya çalışır. Ama ne yaparlarsa yapsınlar yine de başarısız olurlar. Var olan değerlere dikkatsiz yaklaşılırsa zarar oluşacağı muhtemeldir.

Zarar ihtimalini tamamen sıfıra düşürmeyi hiç bir piyasa katılımcısı başaramaz. İşlem yaparken riskinizi önceden sınırlamalı ve hiç bir durumda bunu aşmamalısınız. İşleme ayıracağınız parayı kaybedebileceğinizi önceden kabullenmelisiniz. Risk seviyenizi 1 dolar bile aşarsanız pozisyonu zararla kapatacağınızdan emin olabilirsiniz. Zarardayken işlem yapmak çok zordur fakat zararı sevmeyi öğrenmelisiniz. Çünkü zarar, karın kardeşidir. Onurunuzu zedelemeden zarar etmeyi öğrenirseniz, zararınız sınırlanacak ve başarınız artacaktır.

Piyasa, büyük bir sahneye benzer. Burada hem oyuncular, hem izleyenler vardır. Diyelim ki şimdilik sadece izleyicisiniz ve ortalıkta oluşan değişimleri sadece seyretmekle yetiniyorsunuz. Ama içinizden bir duygu sizi de bu işe girmeye ve fırsatlardan yararlanmaya itiyor. İlk aşamada kararlarınızı uzun inceleme ve analizden sonra, mümkün olduğunca çok sayıda etkeni dikkate alarak verirsiniz, ama giderek buna daha az zaman ayırır, işin daha otomatik yürümesini sağlamaya çalışırsınız. Kendini beğenmiş piyasa katılımcıları, yaptıkları bir kaç başarılı işleme güvenerek kendilerini artık profesyonel saymaya başlarlar. Giderek artan açgözlülük duygusu, bu tip insanları uygun zamanı beklemeden işleme iter. İlk zararda kendini beğenmişler dediğimiz grup, hayal kırıklığına uğrar, yatırımlarının gözlerinin önünde erimesi stres yaratır ve neler olduğunu fark edemezler. Piyasa artış yönündeyken satışa giren katılımcı, maliyet düşürme umuduyla ek satışlar yapmaya başlar. Bu yöndeki faaliyet “duygulara dayalı işlem” olarak tanımlanır. “Öfke, korku, hayranlık” gibi duygular başarılı yatırımı engelleyen faktörlerdir.