VADELİ VE SPOT FİYAT İLİŞKİSİ

Vadeli işlem sözleşmelerinde piyasalarının işleyişini algılamak için spot ile vadeli fiyat arasındaki ilişkinin iyi anlaşılması son derece önemlidir.

Spot Fiyat

Bir malın, finansal ürünün spot olarak alış ya da satışını yaparken birim fiyatı için bugün veya çok kısa süre içerisinde ödeyeceğiniz veya alacağınız tutardır. Nakit fiyat da denilebilir.

Vadeli Fiyat

Finansal ürün ya da  malın vadeli alış veya satışını yaparken birim fiyatı için gelecekte ödeyeceğiniz ya da alacağınız tutardır.

Bir spot ürünün fiyatı ile vadeli fiyatı arasında normal şartlarda doğru orantılı bir ilişki vardır. Yani ürününü spot fiyatında meydana gelen artış vadeli fiyatında da artışa neden olmaktadır. Ancak burada önemli nokta vadeli ürünün vade sonu tarihine yaklaşıldıkça spot fiyatı ile arasındaki farkın giderek azalmasıdır. Böylece vade sonunda, ürün spot fiyatına gelmiş olacaktır.

Taşıma maliyeti modeline göre vadeli fiyat, alış satışa konu olan dayanak varlığın spot fiyatı ve bugünden teslimat gününe kadar ki taşıma maliyetine eklenmesi ile bulunur.

Vadeli işlem sözleşmesine konu olan ürünün spot piyasa fiyatı ile vadeli işlem fiyatı arasındaki farka “baz” denir.  Baza etki eden unsurların değişmesi sonucu spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki farkın artması veya azalması riski ise baz riski olarak adlandırılır.

Baz riski hesaplanırken genellikle en yakın vadedeki vadeli fiyat esas alınır. Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında sözleşmelerin vadeleri standart olması nedeniyle korunma amacıyla işlem yapan yatırımcılar, riskleri ile birebir uyumlu bir vade bulamayabilirler. Böyle durumlarda baz riski ortaya çıkmaktadır.